'Quả ngọt' từ tham vọng tự chủ công nghệ của Trung Quốc

Trở lại Công nghệ - Chủ nhật, 23/2/2025, 05:00 GMT+7

Trung Quốc đã đạt được những bước tiến lớn trong 10 năm qua nhờ các chính sách tự chủ công nghệ. Cuối tháng 1, Viện Hàn lâm Khoa học và Viện Hàn lâm Kỹ thuật Trung Quốc công bố 10 thành tựu khoa học công nghệ hàng đầu năm 2024, bao gồm các tiến bộ trong thám hiểm mặt trăng, chip lấy cảm hứng từ não, thiết bị lưu trữ đĩa quang dung lượng petabyte đầu tiên và siêu kính hiển vi.

Từ những năm trước, Trung Quốc đã đạt nhiều thành tựu, trong đó có robot hình người Qinglong của Humanoid Robots được trưng bày tại Hội nghị Trí tuệ nhân tạo thế giới WAIC 2024. Trong khoảng một thập kỷ qua, đặc biệt sau năm 2019, do cạnh tranh địa chính trị và các lệnh cấm từ phương Tây, chủ yếu là Mỹ, Trung Quốc đã tăng tốc mục tiêu tự chủ công nghệ và đạt được nhiều thành quả.

Vào năm 2015, Trung Quốc phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu công nghệ, đặc biệt là 87% chip từ nước ngoài. Đối mặt với áp lực từ Washington về kiểm soát xuất khẩu, Bắc Kinh đã công bố kế hoạch "Made in China 2025" (MIC 2025) nhằm giảm thiểu sự phụ thuộc này, tập trung vào 10 ngành ưu tiên như công nghệ thông tin, AI, 5G, blockchain, robot, tự động hóa, hàng không vũ trụ và xe năng lượng mới.

Trung Quốc đặt mục tiêu tự cung cấp 40 linh kiện công nghệ cao vào năm 2020 và 70 vào năm 2025, thông qua quỹ đầu tư Big Fund nhằm thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn. Theo Reuters, trong giai đoạn 1 (2014-2019), quỹ huy động 138,7 tỷ nhân dân tệ (20 tỷ USD); giai đoạn 2 (2019-2024) thêm 204 tỷ nhân dân tệ (29 tỷ USD); và giai đoạn 3 (2024) là 344 tỷ nhân dân tệ (47,5 tỷ USD). Các công ty lớn như Huawei, bị Mỹ cấm vận từ 2019, cũng nhận được khoản trợ cấp khổng lồ 75 tỷ nhân dân tệ (10,4 tỷ USD) trong giai đoạn 2018-2023 theo SCMP.

Tháng 3 năm 2016, tại Đại hội Đại biểu Nhân dân toàn quốc, Trung Quốc công bố Kế hoạch 5 năm lần thứ 13, tập trung vào MIC 2025 và ứng phó với suy thoái kinh tế toàn cầu. Kế hoạch nhấn mạnh việc triển khai 5G rộng rãi và mục tiêu phát triển kinh tế số chiếm 10% GDP. Theo Xinhua, Trung Quốc đã thành lập hơn 20 trung tâm nghiên cứu AI, chủ yếu ở Bắc Kinh và Thượng Hải. Các công ty công nghệ như Baidu và Huawei được vay ưu đãi để phát triển AI, 5G, và xây dựng các thành phố thông minh đầu tiên ở Hàng Châu và Thâm Quyến.

Tháng 10 năm 2020, Trung Quốc tiếp tục thực hiện kế hoạch Tiêu chuẩn Trung Quốc 2035, nhằm giành quyền kiểm soát 5G và AI, với mục tiêu trở thành tiêu chuẩn quốc tế trong ít nhất 15 lĩnh vực công nghệ lớn vào năm 2035. Cùng năm, trước tình hình Huawei và SMIC bị Mỹ đưa vào danh sách thực thể và dịch Covid-19 làm gián đoạn chuỗi cung ứng, Chủ tịch Tập Cận Bình công bố Chiến lược Vòng tuần hoàn kép để giảm phụ thuộc vào công nghệ cao từ Mỹ và EU, đồng thời đặt mục tiêu tự chủ về bán dẫn trên 70% và kiểm soát hoàn toàn phần mềm cũng như chuỗi cung ứng nội địa.

Theo Bloomberg, từ năm 2020 đến 2025, hơn 150 tỷ USD được đầu tư vào ngành bán dẫn. Huawei phát triển hệ điều hành HarmonyOS thay thế Android, UnionTech có UOS thay cho Windows, và SMIC sản xuất chip nội địa với công nghệ ngày càng tiên tiến. Đến tháng 3 năm 2021, Trung Quốc công bố Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 (2021-2025) nhằm chuyển đổi sang nền kinh tế công nghệ cao, với mục tiêu dẫn đầu 80 công nghệ chiến lược như AI.

Trung Quốc đầu tư 100 tỷ nhân dân tệ (khoảng 13,8 tỷ USD) để xây dựng 8 trung tâm dữ liệu trong giai đoạn 2022-2025, cùng với 10 cụm trung tâm dữ liệu quốc gia nhằm phục vụ cho mục tiêu 6G và lượng tử. Mặc dù còn một số hạn chế, nước này đã đạt nhiều thành tựu quan trọng trong lĩnh vực công nghệ, đặc biệt là trong ngành bán dẫn với tỷ lệ tự sản xuất tăng từ gần 0 lên 40% vào đầu năm 2025.

Lĩnh vực hạ tầng số như 5G, dữ liệu lớn và đám mây đã được nội địa hóa hoàn toàn. Trong ngành bán dẫn, quỹ Big Fund đã hỗ trợ các công ty trong nước nâng cao năng lực thiết kế và sản xuất. Các hãng như Huawei, Oppo, Xiaomi đang nghiên cứu chip riêng. SMIC đã bắt đầu sản xuất chip 7 nm bằng công nghệ DUV từ năm 2022, theo báo cáo của TechInsights 2023 sau khi phân tích chip trong Mate 60 Pro - điện thoại đầu tiên của Huawei sử dụng chip nội địa.

Mặc dù vẫn phụ thuộc vào máy quang khắc DUV của ASML, SMIC đang nỗ lực phát triển quy trình chip 5 nm. Các công ty Phytium và Loongson đã sản xuất CPU cho máy tính để bàn và máy chủ dựa trên kiến trúc RISC-V, giảm bớt phụ thuộc vào Intel và AMD. Nỗi lo ngại về sự thiếu hụt của Trung Quốc đã giảm. Nhậm Chính Phi, người sáng lập Huawei, bày tỏ niềm tin vào sự phát triển nhanh chóng của đất nước trong cuộc gặp với Chủ tịch Tập Cận Bình.

Cụm từ "thiếu hồn và cốt" xuất hiện lần đầu năm 1999 khi một cựu bộ trưởng công nghệ Trung Quốc bình luận về ngành công nghệ thông tin, trong đó "cốt" chỉ lĩnh vực bán dẫn và "hồn" chỉ các hệ điều hành. Tính đến cuối 2024, Trung Quốc đã xây dựng gần 5 triệu trạm gốc 5G, chiếm 70% tổng số trạm trên toàn cầu. Huawei và ZTE vẫn cung cấp thiết bị cho mạng lưới này mặc dù bị cấm bởi Mỹ và châu Âu.

Công nghệ 5G trong nước đã được áp dụng trong lĩnh vực y tế.

Nguồn:vnexpress.net/qua-ngot-tu-tham-vong-tu-chu-cong-nghe-cua-trung-quoc-4852121.html